Portaalsite voor de échte zeeaquariaan

Deel 1: Inleiding

Kleine of grote verwondingen worden al snel opgelopen bij allerlei activiteiten in het dagelijks leven. Meestal blijven deze prik-, schaaf- of snijwonden zonder veel gevolgen en genezing zonder restletsels is de regel. Iedereen kent allicht de principes van een goede wondspoeling en ontsmetting, die vaak als een reflex worden toegepast: een wonde wordt onmiddellijk onder de kraan afgespoeld en met isobetadine of een ander antisepticum behandeld. Indien het een diepe, gapende (snij)wonde betreft, wordt meestal een arts geconsulteerd om de wonde te hechten.

Diepere wonden worden dan onder plaatselijke verdoving extra in de diepte ontsmet en daarna zorgvuldig dicht gehecht. Meestal dienen geen antibiotica te worden toegediend nadat een wonde binnen een redelijke termijn (binnen de 6 uur voor verwondingen aan de ledematen; langer voor verwondingen in het aangezicht) gehecht werd. Indien meer tijd verstrijkt, wordt vaak beslist de wonde toch niet (volledig) te hechten, maar spontaan te laten dichtgroeien om het infectierisico te beperken. Dit betekent echter dat de genezingstijd een stuk langer is en meestal zal de wonde veel meer litteken vormen dan wanneer ze gehecht wordt. Antibiotica worden slechts toegediend wanneer er een reeel risico bestaat op infectie. Dit hangt voornamelijk af van de omstandigheden waarin de verwonding werd opgelopen, de aard van de verwonding en de manier waarop ze in het begin verzorgd werd.  

In normale omstandigheden vormt onze huid een barriere met onze omgeving en aldus worden we beschermd tegen schadelijke invloeden van buitenaf. Om ons te kunnen beschermen tegen allerlei micro-organismen zoals bacterien en schimmels, laat onze huid toe dat een aantal onschuldige bacterien zich daar komen vestigen. Dit verhindert dat andere, meer schadelijke microben zich zouden ontwikkelen op onze huid en ons op termijn zouden ziek maken. Wanneer deze barriere van intacte huid geschonden wordt, ontstaat er een opening waarlangs bacterien uit de omgeving, maar ook bacterien die normaal op onze huid leven (de huidflora) ons lichaam kunnen binnendringen en zich daar kunnen vermenigvuldigen. In dat geval spreken we van een infectie. 

Infecties manifesteren zich in eerste instantie als een "ontstekingsreaktie": roodheid, warmte, zwelling en pijn zijn de typische symptomen. Later ontstaat er een collectie van etter, wat eigenlijk bestaat uit witte bloedcellen die ons lichaam plaatselijk komen verdedigen tegen de indringers. Infecties kunnen zich in een later stadium (al kan dit soms binnen 24 uur gebeuren!) uitbreiden naar aangrenzende lichaamsdelen (bijvoorbeeld van een vinger naar de hele hand), maar ook naar andere lichaamsdelen en organen via de bloedbaan. Infecties worden in de regel behandeld met middelen die micro-organismen zoals bacterien afremmen of zelfs doden: antibiotica.

Antibiotica ondersteunen als het ware onze natuurlijke weerstand, waardoor ons lichaam de indringers kan onschadelijk maken. Belangrijker dan infecties te behandelen, is natuurlijk ze te voorkomen. Daarom is een goede wondverzorging erg belangrijk. Maar wanneer het risico op infectie van in het begin te hoog wordt geschat (geen snelle ontsmetting, diepe of grote wonden), is het nodig antibiotica preventief, dus alvorens er echte tekens van infectie zijn, toe te dienen. Wanneer we werken in en om het (zeewater)aquarium, krijgen we, zonder het te merken, te maken met bacterien die in het water veel talrijker zijn dan op het droge, of die zelfs uniek voorkomen in zout of zoet water. De kans op infectie is dus steeds groter dan bij verwondingen op het droge en sommige infecties komen zelfs enkel voor bij wonden opgelopen in het water. Vooral deze laatste worden in het begin vaak miskend, waardoor medische hulp laat wordt ingeroepen. Als dusdanig is het des te belangrijker verwondingen in het aquarium onmiddellijk en op een correcte manier te behandelen.  

In deze artikels zullen de speciale ziekteverwekkers uit het aquarium besproken worden, zal nagegaan worden welke soort verwondingen kunnen opgelopen worden en zal een praktische leidraad aangeboden worden voor een correcte behandeling van enkele specifieke verwondingen. Ook wonden met (mogelijks) giftige stekels zullen besproken worden. Tot slot zal een praktische tabel gegeven worden, die u kan helpen bij het verzorgen van al deze letsels. 

Het is trouwens praktisch deze informatie ook bij u te hebben wanneer u uw arts consulteert met een letsel opgelopen in het aquarium. De kans bestaat immers dat ook hij of zij niet meteen denkt aan enkele speciale bacteriën die buiten het aquarium niet of nauwelijks voorkomen en die met speciale antibiotica moeten bestreden worden.

NB: Alhoewel de informatie vervat in deze reeks artikels door een professionele zorgverstrekker werd opgesteld volgens recente wetenschappelijke informatie anno 2005, valt het opvolgen en uitvoeren van deze inhoud niet onder de verantwoordelijkheid van de auteur. De lezer blijft in alle gevallen verantwoordelijk voor het opvolgen van algemene adviezen en dient bij gezondheidsproblemen steeds een arts te raadplegen. Ook al kan de verstrekte informatie nuttig zijn voor artsen, blijven zij individueel verantwoordelijk voor de behandeling die zij zouden instellen, al dan niet op basis van deze gegevens.